Total diz protezi, ileri derecede ve yaygın olarak kırkırdakları bozulmuş olan dizlerde uygulanan bir cerrahi tedavi yöntemi olup, diğer bütün tedavi seçeneklerinden sonra düşünülmektedir. Kıkırdaktaki harabiyeti dizde ciddi ağrı, şekil bozukluğu ve hareket kısıtlılığına neden olabilir.
Bu uygulamada diz ekleminde bozulmuş olan eklem yüzleri çıkartılarak eklem yüzeyleri metal alaşım ve polietilen (plastik türevi) protezlerle kaplanmaktadır. Böylece ağrı geçmekte ve hareket kısıtlılığı azalmaktadır. İstisna hastalar dışında, genelde ileri yaş hastalarda uygulanmaktadır. Romatolojik hastalıklar, geçirilmiş eklem içi kırıklar, travmalar sonrası total diz protezi uygulanmakta ise de, en sık neden osteoartrittir.
Bozulan kıkırdak yüzey çıkartılmakta ve metal alaşım – polietilen protez ile yeni eklem yüzeyleri kaplanarak total diz protezi ile hareketli yapay eklem oluşturulur. Böylece hastanın ağrısı geçmekte ve hareket yeteneği artmaktadır. Total diz protezi cerrahisi ciddi bir girişim olup ameliyat sonrası 3-5 gün hastanede kalmayı gerektirmektedir.
Diz ekleminde ciddi hasar ve fonksiyon kaybı yaşayan kişilere total diz protezi uygulanır. İleri evre osteoartrit, romatoid artrit veya travmatik artrit gibi dejeneratif eklem hastalıkları olan hastalar için bu prosedür genellikle önerilir. Bu hastalıklar, eklem kıkırdağının aşınmasına ve kemiklerin birbirine sürtünmesine neden olur, bu da şiddetli ağrı, şişlik ve hareket yetersizliğine neden olur. Total diz protezi, hasarlı kıkırdak ve kemik yapısının çıkarılması ve yerine metal ve plastik parçalardan oluşan yapay bir eklem inşa edilmesidir.
Konservatif tedavi (ilaçlar, fizik tedavi, enjeksiyonlar) ile ağrılarını kontrol edemeyen, günlük aktivitelerini sürdüremeyen ve yaşam kalitesini önemli ölçüde düşüren hastalara bu operasyon uygulanır. Total diz protezi, diz ağrısı nedeniyle oturma, yürüme ve merdiven çıkma gibi temel aktiviteleri gerçekleştirmekte zorluk çeken kişilere büyük ölçüde rahatlama sağlar. Diz deformiteleri veya dizin ciddi şekilde yanlış hizalanması için protez de kullanılabilir.
Hastanın genel sağlık durumu, yaşı, yaşam tarzı ve beklentileri, hekimin ameliyat kararını etkiler. Hastalar, total diz protezi ile daha aktif bir yaşam sürebilir ve ağrısız bir şekilde hareket edebilirler.
Total diz protezi ameliyatı, diz eklemindeki aşınmış veya hasarlı kıkırdak ve kemik yüzeylerinin çıkarılması ve yerine metal veya plastik parçalardan oluşan yapay bir eklem inşa edilmesidir. Ameliyat genellikle genel veya spinal anestezi altında yapılır ve yaklaşık bir buçuk ila iki saat sürer. İşlem aşağıdaki adımlarla tamamlanır:
Anestezi ve Hazırlık: Hasta ameliyata hazırlanırken anestezi alırlar. Ameliyat edilecek dizin etrafını temizleyen cerrah, kesi yapılacak bölgeyi işaretler.
Dizin ön kısmındaki patella (diz kapağı) üzerinde bir kesi yapılır. Bu kesi, cerrahın diz eklemine erişmesini sağlar.
Hasarlı Doku ve Kemiklerin Çıkarılması: Hasarlı kıkırdak ve kemik dokusu cerrahi işlem sırasında dikkatlice çıkarılır. Bu aşamada, femur (uyluk kemiği), tibia (kaval kemiği) ve patella yüzeylerindeki hasarlı parçalar temizlenir.
Protez Bileşenlerinin Yerleştirilmesi: Hasarlı dokular çıkarıldıktan sonra protez bileşenleri yerleştirilir. Femur ve tibia üzerine metal bileşenler yerleştirilir ve plastik bileşenler arasına yerleştirilir. Diz ekleminin doğru hareket etmesini sağlayan bu parçalardır.
Protez Bileşenlerinin Sabitlenmesi: Genellikle kemik çimentosu kullanılarak protez bileşenleri sabitlenir. Protezin doğru hizalanmasını ve stabilitesini cerrah kontrol eder.
Kapatma ve Drenaj: Protez yerleştirildikten sonra cilt kapatılır ve kesi dikilir. Ameliyat bölgesinde biriken kanı ve sıvıyı temizlemek için drenaj tüpleri kullanılabilir.
Ameliyat Sonrası Bakım: Hasta ameliyattan sonra iyileşme odasına alınır. İlk günlerde ağrılar kontrol edilir ve dizin hareket kabiliyetini geliştirmek için fiziksel tedavi başlar.
Genel anestezi açısından riskli olan hastalarda spinal ve epidural anestezi (lokal anestezi) uygulanabilir. Ameliyat sonrası erken dönemde rehabilitasyona başlanır ve hastalar yürüteç veya koltuk değneği ile yürütülürler. Genelde 4-6 hafta yürüteç desteğine ihtiyaç duyulur. Normal günlük hayat dönüş 2-3 ay süre almaktadır.
Diz protezi ameliyatı tipik olarak 1,5 ila 2 saat sürer. Diz eklemindeki hasarın boyutu, cerrahın deneyimi ve ameliyatın teknik gereksinimleri ameliyatın süresini etkiler. Hastanın ameliyat öncesi sağlık durumu değerlendirilir ve gerekli testler yapılır. Ameliyat sırasında, hasarlı eklem yüzeyleri çıkarılır ve yerine yapay bir eklem yapılır. Bu eklem, metal ve plastik malzemelerden oluşur. Dizin daha iyi hareket eder ve bu yeni eklem sayesinde ağrı azalır.
Anestezi, ameliyat sırasında verilir ve genellikle spinal veya genel anestezi tercih edilir. Diz eklemine ulaşmak için cerrah bir kesi yapar ve hasarlı kıkırdak ve kemik dokuyu çıkarır. Protez parçaları ardından dikkatlice yerleştirilir ve hizalanır. Protezin sağlam ve doğru yerde olduğundan emin olduktan sonra kesi kapatılır ve operasyon tamamlanır.
Ameliyatın ardından hasta tipik olarak bir veya iki gün hastanede kalır ve rehabilitasyon süreci başlar. İlk günlerde dikişler ve ağrı kontrol edilir. Hasta, fizik tedavi uzmanlarının yardımıyla yeni eklemi kullanarak hareket etmeyi öğrenir. Kişisel iyileşme süreci değişebilir, ancak tam iyileşme genellikle birkaç ay sürebilir. Diz protezi ameliyatı sonrası yaşam kalitesi önemli ölçüde iyileşir ve hastalar daha rahat hareket edebilir.
Diz protezlerinin tipik ömrü on beş ila yirmi yıl arasındadır. Hastanın yaşı, yaşam tarzı, aktivite düzeyi ve protezin malzeme kalitesi bu sürenin değişkenlik göstermesine neden olabilir. Protez, daha genç ve aktif hastalarda daha hızlı yıpranabilir, ancak daha yaşlı ve daha az aktif hastalarda daha uzun süre dayanabilir. Geçmişe kıyasla daha uzun ömürlü olan modern diz protezleri, gelişmiş teknoloji ve dayanıklı malzemeler kullanılarak üretilmektedir.
Hastalar, diz protezlerinin ömrünü uzatmak için ameliyat sonrası rehabilitasyon sürecine dikkat etmelidir. Düzenli egzersiz ve fiziksel tedavi, protezin etrafındaki kasları güçlendirir ve bu da dizin daha istikrarlı hale gelmesine yardımcı olur. Aşırı kilo almaktan kaçınmak, protezin üzerindeki yükün azalmasına yardımcı olabilir ve bu da aşınma sürecini yavaşlatabilir.
Bununla birlikte, bazı durumlarda protez değişimi gerekebilir. Protezin gevşemesi, enfeksiyon veya aşınması gibi sorunlar, protezin ömrünü kısaltabilir ve ameliyata ihtiyaç duyabilir. Revizyon ameliyatları, ilk ameliyata göre daha zor ve iyileşme süreci daha uzun olabilir.
Diz protezi fiyatları, birçok faktöre bağlı olarak değişebilir. Bu faktörler arasında kullanılan protezin kalitesi, ameliyat yapılacak hastanenin konumu ve itibarı, cerrahın deneyimi ve uzmanlığı ve ameliyat sonrası bakım ve rehabilitasyon hizmetlerinin kapsamı yer alır.